Published on Mar 04, 2023
Maro Priya Tahevar Navratri Essay in Gujarati : Navratri 2020 Starts on October 17, Saturday Navrati ends with Saraswati Visarjan on October 23, Friday. The tenth day is Dussehra , which falls on October 25, Sunday.
Sharad Navratri 2020 or Maha Navratri is commonly celebrated during the Indian month of Ashvina that commences from the first day of the lunar fortnight. As per the English calendar, it usually falls in the months of September and October.
The Festival is celebrated for nine nights and devotees pray, take part in the Dandiya Raas and Garba and offer prasad to please Goddess Durga.
નવરાત્રી કે નવરાત્ર (સંસ્કૃત, હિન્દી, મરાઠી અને નેપાળી: नवरात्रि, બંગાળી: নবরাত্রি, કન્નડ:ನವರಾತ್ರಿ, તેલુગુ : దుర్గా నవరాత్రులు, મલયાલમ: നവരാത്രി, તમિલ: நவராத்திரி) એક હિંદુ ઉત્સવ છે જેમાં શક્તિની પૂજા અને ગરબા કરવામા આવે છે. સંસ્કૃત અને ગુજરાતીમાં નવરાત્રી - નવ એટલે ૯ અને રાત્રી એટલે કે રાતની રીતે તેનો શાબ્દિક અર્થ નવ રાતો તેવો થાય છે. આ નવ રાત અને દસ દિવસ દરમ્યાન શક્તિ/દેવીના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે.
ચૈત્રી પ્રતિપદાથી નોમ સુધી અથવા આસો માસની પ્રતિપદાથી નોમ સુધીના નવ દિવસ; નોરતાં. આ દિવસોએ હિંદુ લોકો નવ દુર્ગાનું વ્રત, ઘટસ્થાપન તથા પૂજન વગેરે કરે છે. હિંદુઓ નવરાત્રને પહેલે દિવસે ઘટસ્થાપન કરે છે અને દેવીનું આવાહન તથા પૂજન કરે છે. આ પૂજન નવ દિવસ સુધી ચાલે છે. નવમે દિવસે ભગવતીનું વિસર્જન થાય છે. કેટલાક લોકો નવરાત્રમાં વ્રત પણ કરે છે. ઘટસ્થાપન કરનારા આઠમ કે નોમને દિવસે કુમારીભોજન પણ કરાવે છે. આ ભોજનમાં બેથી દશ વર્ષની ઉમરની નવ કુમારિકાઓ હોય છે. આ કુમારીઓનાં કલ્પિત નામ પણ છે. જેમકે, કુમારિકા, ત્રિમુર્તિ, કલ્યાણી, રોહિણી, કાલી, ચંડિકા, શાંભવી, દુર્ગા અને સુભદ્રા. નવરાત્રમાં નવ દુર્ગામાંથી નિત્ય ક્રમવાર એક-એક દુર્ગાનું દર્શન કરવાનું પણ વિધાન છે
આબોહવામાં વસંત અને પાનખર જેવા બે મહત્વના સંગમોની શરૂઆત થાય છે અને સૂર્યનો પ્રભાવ પણ રહે છે. માતૃદેવીની પૂજા માટે આ બે સમયગાળાને એક પવિત્ર તક તરીકે ગણવામાં આવે છે. ચંદ્ર આધારીત પંચાંગ પ્રમાણે આ ઉત્સવની તારીખો નક્કી કરવામાં આવે છે. નવરાત્રી દેવી દુર્ગાના ઉત્સવનું પ્રતીક છે, જે દેવીને શક્તિ (ઊર્જા)ના સ્વરૂપે વ્યક્ત કરે છે. દશેરા એટલે કે 'દસ દિવસ' એ નવરાત્રી પછીનો દીવસ છે. નવરાત્રી ઉત્સવ કે નવ રાત્રીઓનો આ ઉત્સવ હવે તેના છેલ્લા દિવસને જોડીને દસ દિવસનો ઉત્સવ બની ગયો છે, જેને વિજયાદશમી કહેવાય છે, જે આ ઉત્સવનો અંતિમ દિવસ છે, આ દસ દિવસોમાં, માતા મહિષાસુર-મર્દીની (દુર્ગા)ના વિવિધ રૂપોનું ઉત્સાહ અને ભક્તિથી પૂજન કરવામાં આવે છે
વર્ષમાં ચાર વાર નવરાત્રીની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. જેના નામ વસંત નવરાત્રી, અષાઢ નવરાત્રી, શરદ નવરાત્રી અને પુષ્ય નવરાત્રી છે. આમાં આસો મહિનામાં શરદ નવરાત્રીની ઉજવણી થાય છે અને વસંત કાળમાં વસંત નવરાત્રીની ઉજવણી થાય છે જેને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.
૧. ચૈત્રી (વસંત) નવરાત્રી: શક્તિ (માતૃદેવી)ના નવ સ્વરૂપોની રીતે નવ દિવસોમાં સમર્પિત થયેલો ઉત્સવ છે. આ તહેવાર વસંતઋતુ (માર્ચ-એપ્રિલ)માં ઉજવાય છે. તેને ચૈત્ર નવરાત્રા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ નવ દિવસોના ઉત્સવને રામ નવરાત્રી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
૨. ગુપ્ત (અષાઢ) નવરાત્રી: ગુપ્ત નવરાત્રી, જેને અષાઢ કે ગાયત્રી કે શાકંભરી નવરાત્રી પણ કહેવાય છે, જે અષાઢ (જૂન-જુલાઇ) મહિનામાં શક્તિ (માતૃદેવી)ના નવ સ્વરૂપોને નવ દિવસોમાં સમર્પિત કરીને ઉજવવામાં આવે છે. ગુપ્ત નવરાત્રીને અષાઢ શુક્લ પક્ષ (અષાઢ સુદ - અજવાળીયું) દરમ્યાન અનુસરવામાં આવે છે.
૩. શરદ (આસો) નવરાત્રી: આ ખુબ જ મહત્વની નવરાત્રી છે. તેને સામાન્ય રીતે મહા નવરાત્રી કહેવાય છે અને તેની ઉજવણી આસો મહિનામાં થાય છે. તેને શરદ નવરાત્રી પણ કહેવાય છે, કારણકે તેની ઉજવણી શરદ ઋતુમાં અશ્વિન શુક્લ પક્ષ (આસો સુદ - અજવાળીયું) થાય છે માટે.
૪. પુષ્ય (પોષ) નવરાત્રી: પુષ્ય નવરાત્રી પોષ (ડિસેમ્બર-જાન્યુઆરી) મહિનામાં શક્તિ (માતૃદેવીઓ)ના નવ સ્વરૂપોને નવ દિવસોમાં સમર્પિત કરવામાં આવ્યા છે. પુષ્ય નવરાત્રી પોષ શુક્લ પક્ષ (પોષ સુદ - અજવાળીયું) દરમ્યાન ઉજવવામાં આવે છે.
૪(વૈકલ્પિક). માઘ નવરાત્રી: માઘ નવરાત્રીને ગુપ્ત નવરાત્રી પણ કહેવાય છે, મહા (જાન્યુઆરી-ફ્રેબ્રુઆરી) મહિનામાં શક્તિના નવ સ્વરૂપોને નવ દિવસોમાં સમર્પિત કરવામાં આવ્યા છે. માઘ નવરાત્રી માઘ શુક્લ પક્ષ (મહા સુદ - અજવાળીયું) દરમ્યાન કરાય છે.
કેટલાય સમય પહેલા, રાજા ધ્રુવસિંહ જ્યારે જંગલમાં શિકાર કરવા ગયા હતા ત્યારે એક સિંહે તેમને મારી નાખ્યા. રાજકુમાર સુદર્શનના રાજ્યાભિષેકની તૈયારીઓ કરવામાં આવી રહી હતી. રાણી લીલાવતીના પિતા, ઉજ્જૈનના રાજા યુદ્ધજીત અને રાણી મનોરમાના પિતા, કલિંગના રાજા વીરસેન કોસલાને પોતપોતાના પૌત્ર માટે સલામત રાખવા માટે આતુર હતા. તેઓએ એકબીજા સાથે લડાઇ કરી. આ યુદ્ધમાં રાજા વીરસેનનું મૃત્યુ થયું. મનોરમા રાજકુમાર સુદર્શન અને એક નપુંસકની સાથે જંગલમાં ભાગી ગઇ. તેઓએ ઋષિ ભારદ્વાજના આશ્રમમાં શરણ લીધું. કૌષલની રાજધાની અયોધ્યા ખાતે, વિજેતા રાજા યુદ્ધજીતના પૌત્ર શત્રુજીતને તાજ પહેરાવવામાં આવ્યો. પછી તે મનોરમા અને તેના પુત્રની શોધમાં નીકળી પડ્યો. ઋષિએ કહ્યું કે જેમણે તેમની રક્ષાની માંગ કરી છે તેવા લોકોને તે નહીં આપે. આ સાંભળીને યુદ્ઘજીત ક્રોધે ભરાયો. તે ઋષિ પર હુમલો કરવા ઇચ્છતો હતો પણ તેના મંત્રીએ ઋષિના કથન અંગેની હકીકત કહી. યુદ્ધજીત તેની રાજધાનીમાં પાછો ફરે છે.
રાજકુમાર સુદર્શન પર ભાગ્યની મહેર થઈ. એક દિવસ એક સંન્યાસીનો પુત્ર આવ્યો અને તે નપુંસકને તેના સંસ્કૃત નામ કલીબાના નામે બોલાવ્યો. રાજકુમારે તેનો પહેલો શબ્દ કલી પકડી તેનું ક્લિમ્ તરીકે ઉચ્ચારણ કરવાનું શરૂ કર્યું. આ શબ્દ એક શક્તિશાળી, પવિત્ર મંત્ર હતો. તે દેવીમાતાનો બીજ અક્ષર (મૂળ શબ્દ) છે. આ શબ્દનું વારંવાર ઉચ્ચારણ કરવાથી તેને દેવીમાતાની કૃપા અને મનની શાંતિ પ્રાપ્ત થઈ. દેવી તેની સામે પ્રગટ થયા, અને તેમણે સુદર્શનને આર્શીવાદ સાથે એક પવિત્ર શસ્ત્ર અને એક અક્ષય ભાથો આપ્યો. ઋષિના આશ્રમ પાસેથી પસાર થતા વારાણસીના રાજાના એક જાસૂસે જ્યારે કુલીન રાજકુમાર સુદર્શનને જોયો ત્યારે તેમણે વારાણસીના રાજાની પુત્રી શશિકલા માટે આ રાજકુમારની ભલામણ કરી.
રાજકુમારીના સ્વયંવરની તૈયારી કરવામાં આવી. શશિકલાએ ત્યારે સુદર્શનને પસંદ કર્યો. યથા સમયે તેમના લગ્ન થયા. રાજા યુદ્ઘજીત જે આ સમારોહમાં હાજર હતા તેમણે વારાણસીના રાજા સાથે યુદ્ધ કરવાની શરૂઆત કરી. દેવીએ સુદર્શન અને તેના સસરાની મદદ કરી. યુદ્ધજીતે તેણીનો ઉપહાસ ઉડાવ્યો, જેનાથી દેવીએ તે જ ક્ષણે યુદ્ધજીત અને તેના લશ્કરને રાખમાં ફેરવી દીધા. જેથી સુદર્શને તેની પત્ની અને સસરા સાથે દેવીની પ્રશંસા કરી અને દેવી ખૂબ જ ખુશ થઇ અને તેમણે આ લોકોને વસંત પંચમીના સમયે અન્ય હેતુ અને હવન સાથે તેમની પૂજા કરવાનું કહ્યું. ત્યારબાદ તે અદ્રશ્ય થઈ ગયા. રાજકુમાર સુદર્શન અને શશિકલા ઋષિ ભારદ્વાજના આશ્રમમાં પાછા ફર્યા. મહાન ઋષિએ તેમને આશીર્વાદ આપ્યા અને સુદર્શનનો કૌષલના રાજા તરીકે રાજ્યાભિષેક કર્યો. સુદર્શન અને શશિકલા અને વારાણસીના રાજા સર્વથા દેવી માતાના હુકમ મુજબ વસંત નવરાત્રીના સમયે ભવ્ય રીતે દેવીની પૂજા કરતા રહ્યા. સુદર્શનના વંશજો, જેમ કે શ્રી રામ અને લક્ષ્મણ પણ શરદ નવરાત્રી દરમિયાન દેવીની પૂજા કરી હતી અને તેમની મદદ અને આશીર્વાદથી તે સીતાને પાછી મેળવી શક્યા હતા.
* Fried or boiled potatoes
* Kadhi prepared with kuttu atta and sea salt
* Aloo tikki
* Banana chips
* Makhane ki sabzi
* Fruits and fruit juices
* Sabudana kheer
* Curd
* Lassi
* Kuttu atta roti with kaddu sabzi or aloo sabzi
According to some Hindu texts such as the Shakta and Vaishnava Puranas, Navaratri theoretically falls twice or four times a year. Of these, the Sharada Navaratri near autumn equinox (September–October) is the most celebrated and the Vasanta Navaratri near spring equinox (March–April) is the next most significant to the culture of the Indian subcontinent. In all cases, Navaratri falls in the bright half of the Hindu lunisolar months. The celebrations vary by region, leaving much to the creativity and preferences of the Hindu.
The most celebrated of the four Navaratri, named after Sharada which means autumn. It is observed the lunar month of Ashvin (post-monsoon, September–October). In many regions, the festival falls after the autumn harvest, and in others during harvest.
The second most celebrated, named after vasanta which means spring. It is observed the lunar month of Chaitra (post-winter, March–April). In many regions the festival falls after spring harvest, and in others during harvest.
The other two Navratris are observed regionally or by individuals:
in Magha (January–February), winter season. The fifth day of this festival is often independently observed as Vasant Panchami or Basant Panchami, the official start of spring in the Hindu tradition wherein goddess Saraswati is revered through arts, music, writing, kite flying. In some regions, the Hindu god of love, Kama is revered.
in Ashadha (June–July), the start of the monsoon season.
The Sharada Navaratri commences on the first day (pratipada) of the bright fortnight of the lunar month of Ashvini. The festival is celebrated for nine nights once every year during this month, which typically falls in the Gregorian months of September and October. The exact dates of the festival are determined according to the Hindu lunisolar calendar, and sometimes the festival may be held for a day more or a day less depending on the adjustments for sun and moon movements and the leap year.
The festivities extend beyond goddess Durga and god Rama. Various other goddesses such as Saraswati and Lakshmi, gods such as Ganesha, Kartikeya, Shiva, and Krishna are regionally revered. For example, a notable pan-Hindu tradition during Navaratri is the adoration of Saraswati, the Hindu goddess of knowledge, learning, music, and arts through Ayudha Puja. On this day, which typically falls on the ninth day of Navaratri after the Good has won over Evil through Durga or Rama, peace and knowledge is celebrated. Warriors thank, decorate and worship their weapons, offering prayers to Saraswati. Musicians upkeep their musical instruments, play and pray to them. Farmers, carpenters, smiths, pottery makers, shopkeepers and all sorts of tradespeople similarly decorate and worship their equipment, machinery, and tools of trade. Students visit their teachers, express respect and seek their blessings.This tradition is particularly strong in South India, but is observed elsewhere too.
Navaratri is celebrated in different ways throughout India.Some fast, others feast. Some revere the same Mother Goddess but different aspects of her, while others revere avatars of Vishnu, particularly of Rama. The Chaitra Navaratri culminates in Rama Navami on the ninth day and the Sharada Navaratri culminates in Durga Puja and Dussehra.
The Rama Navami remembers the birth of Rama, preceded by nine days of Ramayana recital particularly among the Vaishnava temples. In the past, Shakta Hindus used to recite Durga's legends during the Chaitra Navaratri, but this practice around the spring equinox has been declining. For most contemporary Hindus, it is the Navaratri around the autumn equinox that is the major festival and the one observed. To Bengali Hindus and to Shakta Hindus outside of eastern and northeastern states of India, the term Navaratri implies Durga Puja in the warrior goddess aspect of Devi. In other traditions of Hinduism, the term Navaratri implies something else or the celebration of Hindu goddess but in her more peaceful forms such as Saraswati – the Hindu goddess of knowledge, learning, music, and other arts. In Nepal, Navaratri is called Dasain, and is a major annual homecoming and family event that celebrates the bonds between elders and youngsters with Tika Puja, as well as across family and community members
